แนวโน้มธุรกิจขายตรงที่มีอัตราการเติบโตจากในปี 2545 ที่มีมูลค่าทั้งสิ้นราว 30,000 ล้านบาท
และในปี 2547 เพิ่มขึ้นราว 40,000 ล้านบาท ส่งผลให้ประชาชนจำนวนมากมีความสนใจ
ที่จะเข้าร่วมลงทุนธุรกิจประเภทนี้เพิ่มมากขึ้น ซึ่งจากการวิเคราะห์พบว่า
เหตุผลที่ทำให้คนส่วนใหญ่เลือกทำอาชีพนี้ ก็เพราะว่า
1.เป็นอาชีพที่ไม่ต้องหาเงินมาลงทุนในจำนวนมาก
ไม่ว่าจะเป็นการเช่าอาคาร อุปกรณ์สำนักงาน การจ้างพนักงาน ฯลฯ
2.สามารถมีรายได้สูงขึ้นอย่างรวดเร็วให้กับ
ครอบครัวแบบตลอดชีวิต และยังเป็นมรดกตกทอดส่งต่อให้ลูกหลานได้
3.ขึ้นอยู่กับความสามารถของตนเองแล
ะทีมงานในการสร้างความก้าวหน้าในอาชีพโดยไม่ต้องมีเส้นสาย
4.เป็นอาชีพที่ให้อิสระทางความคิด การวางแผนการทำงาน และเวลาทำงาน
5.ได้พัฒนาตนเองในเชิงวิชาการที่สามารถเข้ารับฟังการบรรยาย อบรม สัมมนา
หรือเรียนรู้การทำธุรกิจ จากผู้ที่รู้จริงและผู้ที่มีประสบการณ์ตรง โดย
ไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย รวมทั้งได้พัฒนาบุคลิกภาพให้มีบุคลิกที่ดี
6.เป็นอาชีพที่ไม่ต้องสอบคัดเลือกเข้าทำงาน ไม่มีการไล่ออก และไม่จำเป็นต้องมีประสบการณ์
ทางด้านธุรกิจมาก่อน รวมทั้งไม่มีการกำหนดระดับการศึกษา
ดังนั้น จแชร์ลูกจึงทำให้มีกลุ่มมิจฉาชีพบางกลุ่มฉวยโอกาสทำธุรกิโอธุรกิจซ่ หรืแบบพีระมิด
แอบแฝงเข้ามาในระบบธุรกิจขายตรง ทั้งในกรุงเทพฯ ปริมณฑล และต่างจังหวัดที่มัก
จะมีการดำเนินการ
เกี่ยวกับสินค้าประเภทเครื่องดื่มสุขภาพ
อาหารเพื่อสุขภาพ
อาหารเสริม
และน้ำสมุนไพร ฯลฯ
สอดคล้องกับกระแสการดูแลและรักษาสุขภาพ
โดยผู้ประกอบธุรกิจดังกล่าวจะมีกระบวนการและวิธีการหลอกลวงหลาก หลายวิธี
อาทิ
ใช้การโฆษณาชวนเชื่อหลอกลวง
ผ่านนักขายอิสระ
และสื่อต่างๆ
รวมทั้งวิธี
ดำเนินการส่งเสริมการขาย
ที่ให้ผู้บริโภคเข้าร่วมธุรกิจ
ด้วยการนำเอา
ผลประโยชน์ที่มีรายได้สูงเข้ามาจูงใจ
โดยอาศัยช่องว่างของกฎหมายทำธุรกิจ
คล้ายขายตรงหวังให้ประชาชนหลงเชื่อ
เข้าร่วมธุรกิจ
และหลอกลวง
ให้หาสมาชิกมาเพิ่มมากกว่าการสร้างยอดขาย
ปรากฏการณ์ดังกล่าวแสดงให้เห็นว่าธุรกิจขายตรงที่เป็นลักษณะแชร์ลูกโซ่นับวันจะมีการพัฒนาขยายสายพันธุ์ ออกมาหลากหลายรูปแบบ
จนทำให้หน่วยงานของรัฐต้องใช้เวลามากในการพิจารณาตัดสินใจดำเนินคดี
และประชาชนผู้บริโภค ยากต่อการทำความเข้าใจว่าธุรกิจที่จะเข้าร่วมทำธุรกิจ
หรือสมัครเป็นสมาชิกนั้นเข้าข่ายเป็นธุรกิจผิดกฎหมายหรือไม่ อย่างไรก็ดี
กระแสการตื่นตัวของผู้บริโภคและหน่วยงานของรัฐที่ให้ความสนใจและเข้า
ปราบปรามจริงจังมากขึ้น นับว่าเป็นผลดีต่อผู้บริโภคและผู้ประกอบการขายตรง
ในส่วนของผู้บริโภคก็จะได้รับประโยชน์จากบทเรียน และเห็นภัยกลยุทธ์ที่
แอบแฝงมาในรูปแบบของการขายตรง ทำให้มีความรอบคอบในการ
พิจารณาอย่างถี่ถ้วน ต่อการสมัครเข้าเป็นสมาชิกขายตรงกับบริษัท
ส่วนของผู้ประกอบการขายตรง ก็จะต้องกลับไปทบทวนแผนงานขาย
และการตลาดของบริษัท ว่าจะมีลักษณะจูงใจ ที่เข้าข่ายผิดกฎหมายหรือไม่
สำหรับข้อสังเกตบริษัทที่เข้าข่ายเป็นลักษณะธุรกิจขายตรงจะมีลักษณะคือ
1.ต้องมีรายได้จากการขายสินค้าหลากหลายชนิดและมีคุณภาพ เน้นความพึงพอใจ
ของลูกค้าเป็นหลัก นักขายอิสระต้องไม่มีรายได้ จากการระดมเครือข่าย
เพราะรายได้ที่แท้จริงต้องมาจากยอดขายผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพ
2.ต้องมีการอบรมในเรื่องประวัติการก่อตั้งบริษัท ทักษะการพูด
รายละเอียดผลิตภัณฑ์ แผนการตลาด และกฎหมายธุรกิจขายตรง
3.ผู้ประกอบธุรกิจขายตรงต้องให้สิทธิประโยชน์แก่ผู้จำหน่ายตาม
ที่กฎหมายกำหนด รับประกันคุณภาพ และความพอใจตัวสินค้า โดยการให้คืนหรือเปลี่ยนสินค้าได้
4.อัตราค่าธรรมเนียมในการเริ่มต้นธุรกิจใช้เงินลงทุนต่ำ ซึ่งจะเป็นค่า
สมัครและชุดคู่มือการดำเนินธุรกิจเท่านั้น
5.การจ่ายผลตอบแทน รายได้ และตำแหน่ง ต้องขึ้นอยู่กับ
ความสามารถในการทำงานของผู้ขาย มิใช่หาสมาชิกมาเพิ่ม
ส่วนบริษัทที่เข้าข่ายเป็นธุรกิจขายตรงแบบแชร์ลูกโซ่นั้น มีข้อสังเกตดังนี้
1.ต้องดูว่าบริษัทนั้นให้ความสนใจในเรื่องสินค้าหรือไม่ ต้องตรวจสอบดูว่า
บริษัทมีสินค้าอย่างที่กล่าวอ้างหรือไม่ และสินค้ามีคุณภาพน่าเชื่อถือมากน้อยเพียงใด
2.บริษัทมีการเรียกเก็บเงินค่าธรรมเนียมในการสมัครเป็นสมาชิกในอัตราที่สูง
เน้นเฉพาะการระดมเครือข่าย การล่าหัวคิว หรือการหาสมาชิกใหม่มาเพิ่มก็จะ
ได้รับค่าคอมมิสชั่นเป็นการตอบแทน หรือหากหาสมาชิกมาซื้อสินค้าได้ตาม
จำนวนรายที่บริษัทกำหนดจะได้รับผลประโยชน์ในรูปแบบอื่นแทน โดยเอาสินค้
ามาบังหน้าหรืออาจไม่มีสินค้าเลย รวมทั้งไม่มีนโยบายรับซื้อสินค้าคืน
3.มักมีการโน้มน้าวด้วยคำพูดในเชิงที่ว่าถ้าอยากร่ำรวยต้องชวนคนให้
มาทำเยอะๆ รวมทั้งอวดอ้างสรรพคุณสินค้ามีคุณภาพเกินความจริง
ซึ่งการชักชวนนั้นจะทำให้รู้สึกว่าการชักชวนให้คนอื่นมาสมัครจะได้รับ
เงินหรือสิ่งของอย่างง่ายดาย
4.ผู้ที่ทำธุรกิจหลอกลวงประเภทนี้ มักจะแต่งกายภูมิฐานดูดี
ใส่สูทผูกเน็คไท พูดจาดีน่าเชื่อถือ จนทำให้หลงคารมหรือหลงเชื่อได้
5.ส่วนใหญ่วิทยากรจะบรรยายในลักษณะโน้มน้าวให้เห็นข้อดีของ
การทำธุรกิจนี้จะทำหน้าที่เสมือนพนักงานขาย ขณะฟังการบรรยาย
ก็จะส่งคนเข้าประกบ เมื่อจบการบรรยายก็จะเร่งรัดให้ตัดสินใจ
สมัครเป็นสมาชิกเลย หรือจ่ายมัดจำไว้ก่อน
6.เป็นบริษัทที่เพิ่งก่อตั้งและเปิดดำเนินกิจการเพียงไม่กี่ปี ส่วนใหญ่
ตั้งบริษัทไม่เกิน 5 ปี ซึ่งกิจการจะไม่มีความยั่งยืนในการดำเนินธุรกิจ
โดยธุรกิจประเภทนี้ เมื่อได้เงินจากค่าสมาชิกเป็นจำนวนมากแล้วก็
จะปิดกิจการแล้วย้ายไปที่อื่น พร้อมทั้งเปลี่ยนชื่อ-นามสกุลใหม่
ในการขอจดทะเบียนจัดตั้งเป็นบริษัทใหม่ โดยการดำเนินธุรกิจ
ในลักษณะดังกล่าวเข้าข่ายผิดกฎหมายฉ้อโกงประชาชน
ตาม พ.ร.ก.การกู้ยืมเงิน พ.ศ.2527
อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่าจะมีหลายหน่วยงานของรัฐพยายามรณรงค์
อย่างหนักและเข้าทำการกำจัดธุรกิจประเภทแชร์ลูกโซ่ และให้ความรู้
กับประชาชนทั่วไปแล้วก็ตาม ก็ยังไม่สามารถกำจัดธุรกิจหลอกลวงดัง
กล่าวได้หมด ซึ่งการปลุกจิตสำนึกด้วยการศึกษาเพียงอย่างเดียว ไม่อาจ
เพียงพอกับการขจัดธุรกิจประเภทนี้ ดังนั้น หน่วยงานของรัฐต้องมีการใ
ช้อำนาจอย่างเด็ดขาด มีบทลงโทษที่รุนแรง รวมทั้งต้องแก้ไขกฎหมาย
เพิ่มโทษแก่ผู้กระทำผิดให้สูงขึ้นและมีความทันสมัย จึงจะสามารถ
กำจัดเหล่ามิจฉาชีพที่เป็น "เหลือบของสังคม"
ให้หมดหนทางทำธุรกิจหลอกลวงต่อไปได้
หน้า 20คอลัมน์ คลื่นความคิด โดย สิทธิชัย ฝรั่งทอง มติชนรายวัน วันที่ 24 มีนาคม พ.ศ. 2548 ปีที่ 28 ฉบับที่ 9875
